روش های طرز تهیه اسانس

طرز تهیه اسانس ها

اسانس‌ها یا روغن‌های ضروری، ترکیبات معطر و بسیار غلیظی هستند که از قسمت‌های مختلف گیاهان مانند گل‌ها، برگ‌ها، ساقه، ریشه، پوست و میوه استخراج می‌شوند.

این مواد جوهره و عطر گیاه را در خود حفظ کرده و به دلیل خواص درمانی و آروماتیک، کاربردهای گسترده‌ای در صنایع عطرسازی، آرایشی، بهداشتی، غذایی و دارویی دارند. تهیه اسانس فرآیندی ظریف است که به روش‌های مختلفی انجام می‌پذیرد.

روش‌های متداول استخراج اسانس

تهیه اسانس به دانش، دقت و ابزار مناسب نیاز دارد. انتخاب روش استخراج به نوع گیاه، قسمت مورد استفاده آن و کیفیت اسانس مورد نظر بستگی دارد. مهم‌ترین این روش‌ها عبارتند از:

تقطیر با آب یا بخار (Steam Distillation)

این روش رایج‌ترین و سنتی‌ترین تکنیک برای استخراج اسانس از بسیاری از گیاهان (مانند اسطوخودوس، نعنا و رزماری) است.

در این فرآیند، بخار آب از داخل ماده گیاهی عبور داده می‌شود.

بخار، ساختارهای حاوی اسانس را شکسته و ترکیبات معطر را با خود بیرون می‌کشد.

سپس مخلوط بخار و اسانس از داخل یک مبرد (کندانسور) عبور کرده و سرد می‌شود تا به مایع تبدیل شود. در نهایت، از آنجایی که اسانس و آب با هم مخلوط نمی‌شوند، به راحتی از سطح آب جدا می‌شود.

فشار سرد (Cold Pressing)

این روش عمدتاً برای استخراج اسانس از مرکباتی مانند پرتقال، لیمو، نارنج و گریپ فروت استفاده می‌شود. در این روش، پوست میوه تحت فشار مکانیکی قرار می‌گیرد تا سلول‌های حاوی اسانس ترکیده و روغن آن خارج شود.

سپس مایع به دست آمده سانتریفیوژ شده تا اسانس خالص از آب و سایر ذرات جدا شود.

این روش به دلیل عدم استفاده از حرارت، اسانسی با عطر تازه و اصیل تولید می‌کند.

استخراج با حلال (Solvent Extraction)

برای گیاهان ظریف و حساسی که تحمل حرارت روش تقطیر را ندارند (مانند یاسمن و گل رز)، از این روش استفاده می‌شود.

در این فرآیند، از حلال‌های شیمیایی مانند هگزان برای حل کردن اسانس از ماده گیاهی استفاده می‌شود. سپس حلال از مخلوط جدا شده و محصولی غلیظ به نام "کانکریت" به دست می‌آید.

در مرحله بعد، کانکریت با الکل خالص شسته شده و حلال مجدداً جدا می‌شود تا محصولی بسیار خالص به نام "ابسولوت" حاصل گردد.

استخراج با دی اکسید کربن فوق بحرانی (CO2 Extraction)

این یک روش مدرن، پیشرفته و بسیار کارآمد است.

در این روش، دی اکسید کربن تحت فشار و دمای بالا به حالت "فوق بحرانی" می‌رود که خواصی بین گاز و مایع دارد. این CO2 فوق بحرانی مانند یک حلال عمل کرده و به آرامی از میان ماده گیاهی عبور می‌کند و اسانس را استخراج می‌نماید.

وقتی فشار کاهش می‌یابد، CO2 به صورت گاز از اسانس جدا شده و هیچ باقیمانده‌ای از خود به جا نمی‌گذارد. اسانس به دست آمده از این روش کیفیت و خلوص بسیار بالایی دارد.

روش انفلوراژ

این یک روش بسیار قدیمی و کم‌بازده است که امروزه به ندرت استفاده می‌شود.

در این روش، گلبرگ‌های تازه روی لایه‌ای از چربی خالص حیوانی یا روغن گیاهی فاقد بو قرار می‌گیرند. گل‌ها عطر خود را به چربی می‌دهند و پس از اتمام، جای خود را به گل‌های تازه می‌دهند.

این فرآیند آنقدر تکرار می‌شود تا چربی کاملاً از عطر اشباع شود. در نهایت، اسانس با شستشوی چربی با الکل استخراج می‌گردد.

معرفی روش های تهیه اسانس با نیکوشیمی

تهیه اسانس یک هنر و علم است که نیازمند درک دقیق از خواص گیاهان و تکنیک‌های استخراج است. هر روش مزایا و معایب خود را دارد و بر کیفیت، قیمت و خلوص محصول نهایی تأثیر می‌گذارد.

اسانس‌های خالص به دلیل غلظت بالا باید همیشه قبل از استفاده رقیق شوند و با احتیاط مورد استفاده قرار گیرند. شناخت این روش‌ها به ما کمک می‌کند تا درک بهتری از ارزش واقعی این مواد طبیعی داشته باشیم.